Het groentepakket staart je aan vanaf het aanrecht. Er zitten lokale seizoensgroente in van het land met koolrabi, lamsoren, venkelknol. Even overweeg je het te laten staan en naar de supermarkt te racen voor de bekende weg: aardappelen, sperziebonen en een gehaktbal. Toch stroop je je mouwen op en bouw je een lekkere avondmaaltijd met de ingrediënten die de nabije natuur je geeft.
Zo voelt mijn werkweek soms, als ik met circulaire bouwmaterialen ontwerp. Circulair bouwen is een kwestie van flexibel en creatief zijn, in plaats van kiezen voor gemak. Bouwen met materialen die ik nog niet goed ken, maar wel lokaal, natuurlijk en duurzaam zijn. In dit artikel lees je waarom ik voorstander ben van circulair bouwen en geef ik 5 tips hoe jij dit kunt aanpakken.
Foto´s: Jos Hummelen
De laatste jaren zijn we een stuk duurzamer gaan leven. Thuiskomen met een kiloknaller is in veel huishoudens not done, we vervoeren onszelf graag duurzamer van A naar B en als het even kan dan plaatsen we een zonnepaneel of warmtepomp op het dak om onze woning duurzamer mee te verwarmen. Kortom: we doen massaal ons best om de CO2-uitstoot terug te brengen en milieuvriendelijker te leven en te werken. Ook in de bouwwereld doen we ons best.
1. Duurzaam bouwen is niet makkelijk, maar de moeite waard
In de bouwwereld is circulair bouwen in opkomst, met name als het gaat om de keuzes die we maken voor materialen. En dat is maar goed ook, want volgens Babette Porcelijn, auteur van De verborgen impact, kost de productie van bouwmateriaal voor één woning net zo veel energie als je in vijftien tot twintig jaar verstookt met je verwarming. Om de CO2-uitstoot van de hele Nederlandse bouw van woningen te compenseren, zouden we volgens haar elk jaar een bos moeten aanplanten ter grootte van half Nederland.
Van dit soort cijfers slaap ik als architect die dagelijks werkt aan het bouwen en verbouwen simpelweg slecht. Ik kan en wil mijn ogen niet sluiten voor hét pijnpunt van de eeuw: het milieuvraagstuk.
Bouwen doe je niet alleen voor het heden, en daarom bouw ik als architect ook het liefst mee aan een duurzame toekomst.
Is dat altijd makkelijk? Nee! Alles wat mooi is in de wereld kost moeite. Het kost moeite om het op te bouwen, en het kost moeite om het te onderhouden. Iets verwoesten is echter doodeenvoudig.
2. Wees creatief en flexibel
De afgelopen jaren was ik als architect betrokken bij het ontwerpen en de bouw van een nieuw circulair hoogstandje in Utrecht: het gebouw van de woongemeenschap Overhoop in Utrecht Overvecht.
De ambitie van de woongroep was om het gebouw te renoveren met bijna uitsluitend hergebruikte en duurzame bouwmaterialen. Wat dat precies praktisch betekende, stond van tevoren niet vast.
De gevels zijn namelijk bewerkt met houten delen afkomstig van verschillende boomsoorten. Deze verschillende houtsoorten zijn afkomstig uit bedrijfspanden, gered van de biomassa-centrale en dus een laagwaardige eindbestemming.
De juiste ontwerphouding hebben is heel belangrijk bij circulair bouwen. Tijdens mijn werkzaamheden voor het circulaire gebouw van Overhoop woongemeenschap heb ik geleerd dat je ik mijn architectonische visie ideeën steeds moest bevragen en aanpassen voor het grotere doel: milieuvriendelijk en duurzaam bouwen.
Opdrachtgever en hoofdbewoner van Overhoop woongroep Utrecht Frank Mulder over de totstandkoming van de façade: “Werken met tweedehands materiaal is zo makkelijk nog niet, ook niet voor een architect. Maar het resultaat is heel mooi en speels geworden, precies zoals wij wilden. De praktische oplossingen rondom onze duurzame aanpak, het meedenken over kwaliteit en betaalbaarheid vanuit Maarten heb ik als zeer prettig ervaren. ¨
3. Circulair bouwen begint aan de tekentafel
Circulair bouwen by design is het meest effectief als je de volgorde omdraait. Dus eerst de materialen oogsten, dan de bouwtekeningen maken.
Ik denk dat als we samen duurzamer willen leven en circulair willen bouwen, dan is kennis delen heel belangrijk. Kennis over hoe je de materialen inzet, waar je deze het beste vandaan kunt halen en wat wel en niet werkt.
Een andere les is dat ik nu beter weet hoe ik het beste kan halen uit de Nederlandse natuur, die ons in veel meer bouwmateriaal kan voorzien dan ik dacht. Zo leerde ik dat de tamme kastanjes en cederhout in Nederland een lange levensduur hebben en dus prima te gebruiken zijn voor de toepassing van een gevel. Deze houtsoorten verdwijnen nu nog veel te vaak in de versnipperaar.
Wat wel zo is, is dat het extra tijd, moeite en vaardigheid vraagt om het materiaal passend te maken. Een kwestie van extra flexibel en creatief zijn als architect aan de tekentafel.
4. Zorg voor een financiële stimulans
Werken met materialen die maatwerk vergen is een stuk duurder dan bulkmaterialen die al op maat zijn gemaakt door de bouwmarkt. Een gerecyclede deur in een kozijn zetten kost meer tijd en geld als je dit door een timmerman laat doen bijvoorbeeld. Bij de bouwmarkt koop je voor een paar tientjes een deur met standaard maten.
Om circulair bouwen voor iedereen betaalbaar te houden, zou duurzaam,- en circulair bouwen gestimuleerd zou moeten worden met een lager Btw-tarief. Wie de wereld wil veranderen, moet bij de belasting beginnen, zegt Rutger Bregman. En dat is hoe ik het ook zie.
Ik zou graag zien dat de overheid de bouwwereld Btw-technisch stimuleert om duurzamer te bouwen, met materialen die minder CO2-uitstoot met zich meebrengen, en demontabel toegepast worden. Wat dacht je van een bonus of 0% BTW voor wie bouwt met hergebruikte producten, zoals natuurlijke materialen als hout?
Ook raad ik groene ondernemers in de bouw aan om goed na te denken over hun verdienmodel. Zodat duurzaam bouwen ook financieel aantrekkelijk wordt voor de particuliere en zakelijke markt.
Deze financiële uitdaging rondom duurzaam bouwen zou een gezamenlijke uitdaging moeten zijn tussen het bedrijfsleven, de overheid én de consument.
5. Stel een duurzaam dreamteam samen
Ik heb geleerd van het project Overhoop dat je circulair bouwen vooral voor elkaar krijgt als je een Dreamteam vormt, met hoofdletter D van duurzaam. Samen met de opdrachtgever, projectleider, aannemer en gemeente hebben we zij aan zij gewerkt aan een mooi duurzaam resultaat. Dat kan alleen als iedereen dezelfde idealen nastreeft. Communicatie is daarbij erg belangrijk.
Frank Mulder (hoofdeigenaar Overhoop) heeft het circulair maken van betaalbaar gehouden door de inzet van vrijwilligers. Frank: “We weten intussen ook dat je heel veel zelf moet doen, om de lasten betaalbaar te houden. We weten ook dat duizenden euro’s aan subsidie volledig kunnen wegvallen als je één foutje maakt.”
Gerben Kamphorst is eigenaar van Genoeg Ruimte was bij het project Overhoop betrokken als projectleider. Over samenwerken aan een duurzaam resultaat zegt hij: “Circulair bouwen aan een zo duurzaam mogelijk gebouw vraagt best veel flexibiliteit, ook van een architect en mij als projectleider. Je kunt minder sturen op een ideaalplaatje, omdat je creatief en flexibel moet zijn met het materiaal dat je aangeleverd krijgt. Een architect die kan meedenken vanuit een circulaire werkwijze is dan ook van grote waarde. Het maakt het werk van een architect wel ingewikkelder, vanwege het spanningsveld tussen wat esthetische en de praktische kant van werken met duurzaam materiaal dat beschikbaar is.¨
Sparren over de circulaire aanpak van jouw project?
Wil jij jouw woning of bedrijfspand zo duurzaam mogelijk renoveren en ben je op zoek naar een architect die jouw wensen vorm kan geven? Neem dan contact met mij op.
Ik ben goed in het vertalen van jouw duurzame wensen, die van jouw (zaken)partner én de gemeente. Zodat het project vlot verloopt, ook qua vergunningaanvraag. Mijn toegevoegde waarde is dat ik ook praktisch veel verstand heb van de bouw, en dus nooit iets zal ontwerpen wat niet past. Daarnaast kan ik ook het contact met de aannemers verzorgen en de bouw begeleiden.
Als dat is wat je zoekt, vul dan het formulier in en dan neem ik zo snel mogelijk contact met je op.
Ik zie uit naar ons gesprek!
Maarten Nieuwenhuize
